نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مربی پزوهش بخش تحقیقات خاک و آب مرکز تحقیقات کشاورزی آذربایجان شرقی و دانشجوی دکتری دانشگاه زنجان

2 استادیار گروه خاکشناسی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان

چکیده

ادامه روند خشکسالی­های اخیر و افت شدید سطح سفره­های آب زیرزمینی در استان آذربایجان شرقی ایجاب می­کند که مصرف آب در بخش کشاورزی با اصلاح الگوی کشت کاهش یافته و محصولات با نیاز آبی کم جایگزین محصولات فعلی شود. این پژوهش به منظور مکانیابی مناطق مستعد کشت زعفران و با در نظر گرفتن نیازهای اکولوژیک این محصول با روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی صورت گرفت. پارامترها و داده­های مورد استفاده شامل اطلاعات مربوط به زمین، خاک و داده­های اقلیمی با طول دوره آماری میانگین ماهانه مشترک30 ساله (94-1364) از ایستگاه­های سینوپتیک و کلیماتولوژی مناطق مختلف استان و همچنین از چهار ایستگاه سینوپتیک استان­های مجاور استخراج شدند. سپس بر اساس اهمیت هر پارامتر با استفاده از مدل AHP به وزن­دهی معیارها در سطح منطقه مورد مطالعه پرداخته شد. برای تحلیل فضایی، اطّلاعات به نرم­افزار Expert choice وارد و خوشه‌بندی، ارزش­گذاری معیارها و تلفیق اطّلاعات انجام و در نهایت لایه نهایی تولید گردید. نتایج نشان داد که 42 درصد از اراضی استان آذربایجان شرقی برای کاشت زعفران در کلاس­های کاملاً مناسب و نسبتاً مناسب، 14 درصد اراضی در کلاس مناسب اما با سودآوری کم (تناسب بحرانی) و 44 درصد اراضی در کلاس نامناسب قرار گرفتند. دشت­های مناسب کاشت محصول زعفران شامل دشت­های هریس، تبریز، بناب، ملکان، مرند، اسکو، آذر شهر، هشترود، ملکان، عجب شیر و سراب و در کلاس­های نامناسب بخش­هایی از مناطق کلیبر، جلفا، بستان آباد، مراغه، اهر، میانه و ورزقان قرار دارند. محدودیت­های شاخص این مناطق برای کشت زعفران ارتفاع، شیب و محدودیت‌های دمایی بودند.   

کلیدواژه‌ها

Abrishami, M.H., 2004. Saffron from late to today, Tehran, Amir Kabir Publication, Iran. [in Persian].
Alavizadeh S., Monazam Esmailpour, A., and Hoseinzadeh Kermani, M., 2013. Possibility study of areas with potential cultivation of saffron in Kashmar plain using GIS. Saffron Agron. & Technol. 1(1), 71-95. [in Persian with English Summary].
Ahmadian, J., Mohamadian, A.2009.  Study for zoning the most appropriate time of irrigation of Saffron (Crocus Sativus) in Khorasan Razavi, north and southern. (1)23, p. 109 To 118. [in Persian].
Amani, I., 2009. Saffron Cultivation, Naberezhnamefar Publications, p. 18. [in Persian].
Anonymos, 2015. Bulletin of Agricultural Statistics of East Azerbaijan Province.  East Azarbyjan Jihad Agriculture Organization. [in Persian].
Anonymous, 2004. Preparation of country vegetation map, Organization of forests, pastures and watershed management, Ministry of Agriculture, Iran. [in Persian].
Anonymous., 2015. Statistics of Jihad-e-Agriculture Organization of East Azarbaijan province, Iran. [in Persian].
Anonymous., 2016. East Azarbaijan Meteorology Statistics, East Azarbaijan Meteorology Statistics Department, Iran. [in Persian].
Balyani, S., 2016. A Comprehensive Guide to GIS Applied Models for Urban, Rural and Environmental Planning. Azadeh Payama Publications, Iran. [in Persian].
Behnia, M.R., 2012. Saffron farming. Tehran University Publication, Iran. [in Persian].
Bown, W.M., 1993. AHP, Multiple Criteria Evaluation, in Koysterman, R., (Eds.), Spreadsheet Models for Urban and Regional Analysis, New Brunswick: Center for Urban Policy Research.
Farajzadeh, M., and Mirzabati, R., 2007. Feasibility of areas susceptible to cultivating saffron in Neyshabour plain using GIS, lecturer in human sciences (planning of space engineering), Tehran, Iran. pp. 67-91. [in Persian].
Gresta, F., Lombardo, G.M., Siracusa, L., and Ruberto, G., 2008. Saffron, an alternative crop for sustainable agricultural systems. A review. Agron. Sustain. Dev. 28, 95-112.
Jafarbiglou, M., and Mobaraki, Z., 2008. Land suitability assessment in Qazvin province for cultivating saffron based on multi-criteria decision making methods. Nat. Geog. Res. (66), 119-110. [in Persian with English Summary].
Javaheri, M., Zomorodi, M., Asgharipur, M., Dahmardi, M., Ghaemi, A., 2015. Agroclimatic zonation for evaluating autumn sugar beet sowing feasibility in Khorasan Razavi and Khorasan-e-Jonobi Provinces. Journal of Sugar Beet, 31(1):17- 31. (In Persian, Abstract in English)
Mamat, N., and Daniel, J., 2007. Statistical analyses on time complexity and rank consistency between singular value decomposition and the duality approach in AHP: A case study of faculty member selection. Mathematical and Computer Modeling 46:1099 -1106.
Marinoni, O., 2007. Some words on the analysis and location of educational institutions (secondary school) using GIS: Case Study of Isfahan. Spatial planning (Geography) from 19 to 38. [in Persian].
Nokandi, A., 1988. Climate effects on saffron planting in south of Khorasan, M.A thesis, Isfahan University, Iran. [in Persian with English Summary].
Nouri Dolouei, M.R., 1976. Saffron cytology study and the possibility of planting it in areas other than southern Khorasan, Tehran University Press, Iran. [in Persian].
Rashidi Sorkhabadi, M., Shahidi, A., and Khashihi Siouki, A., 2017. Determination of suitable places for saffron cultivation in Torbat-e Heydarieh city using Fuzzy Hierarchy Process Analysis. J. Saffron Res. 3(4), 272-261. [in Persian with English Summary].
Saeedzadeh, M., Mokhtari, H., and Ahmadi, R., 2017. Saffron of the World, Sokhan Publications, Iran. [in Persian].
Sajjadi, S.I., 2005. Similarities of Azerbaijan and Khorasan for saffron cultivation in Azerbaijan, MSc Thesis, Supervisor: Majid Zahedi, University of Tehran, Iran. [in Persian].
Salari, A., and Bashiri, M., 2017. Application of land statistics in zoning of susceptible mines in saffron cultivation in Khorasan Razavi province based on climatic parameters. J. Saffron Res. 4(2), 55-167. [in Persian with English Summary].
Sheibani. D., Ahmadian, j., Shirmohammadi, R., 2002. Saffron background in the world. Scientific Research Bulletin of the Institute of Climatology. (4)2: 6-12[in Persian with English Summary].
Sobhani, B., 2016. Agroclimatic zoning cultivation saffron in Ardabil province using of method AHP. J. Saffron Res. 4(1), 72-86. [in Persian with English Summary].
Yazdchi, S., Rasouli, A.A., Mahmoudzadeh, H., and Zarrinbul, M., 2010. Land suitability assessment of Marand County for cultivating saffron based on multi-criteria decision making methods. Water Soil Knowl. 20, 31-42. [in Persian with English Summary].