نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• مرتضی اسمعیل نژاد

دانشیار، گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی،دانشگاه بیرجند، ایران؛ عضو گروه پژوهشی خشکسالی و تغییراقلیم دانشگاه بیرجند.

چکیده

در سال‌های اخیر، کاهش عملکرد زعفران در خراسان جنوبی، به‌ویژه شهرستان سرایان، به دلیل تغییرات اقلیمی مانند کاهش بارش، افزایش دما و نوسانات آب‌وهوایی مشاهده شده است. در این راستا، اتخاذ شیوه‌های کشاورزی هوشمند اقلیمی (CSA) به عنوان یک رویکرد نوین در مدیریت مزارع زعفران ضروری است. این شیوه‌ها به افزایش انعطاف‌پذیری و سازگاری با تأثیرات تغییرات آب و هوایی کمک کرده و می‌توانند به بهبود تولید زعفران در شرایط نامساعد اقلیمی منجر شوند.  این مطالعه با هدف بررسی راهکارهای کشاورزی هوشمند اقلیمی (CSA) برای سازگاری زعفران‌کاران با این تغییرات، به روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از پرسشنامه در ۲۲ روستای سرایان انجام شد. جامعه آماری شامل کشاورزان خرده‌مالک در چهار دهستان بود. میانگین سنی زعفران‌کاران ۴۰ سال، با سابقه ۲۱ سال کشاورزی و مالکیت زمین‌های حدود ۱ هکتار می باشد. بررسی ها نشان داد که اکثر آن‌ها حداقل یکی از روش‌های CSA را به‌کار گرفته‌اند. مهم‌ترین استراتژی‌های انتخابی شامل سازگاری با شرایط محیطی، کاهش اثرات تغییرات اقلیمی و استفاده از آبیاری مدرن بود. همچنین، افزایش کارایی مصرف آب(۸۲٪) و بهبود بهره‌وری مزرعه (۸۱٪) به‌عنوان اولویت‌های اصلی شناسایی شدند. نتایج تأکید می‌کند که پیاده‌سازی CSA می‌تواند به کشاورزان در مقابله با چالش‌های اقلیمی و افزایش عملکرد کمک کند. مدیریت بهینه آب و خاک و استفاده از پیش‌بینی‌های هواشناسی از راهکارهای کلیدی برای افزایش تاب‌آوری هستند. همچنین، آموزش و تبادل تجربیات میان کشاورزان برای دستیابی به نتایج پایدار ضروری است. این مطالعه نشان می‌دهد که تلفیق دانش بومی با فناوری‌های نوین می‌تواند امنیت غذایی و درآمد زعفران‌کاران را در شرایط تغییر اقلیم بهبود ببخشد.

کلیدواژه‌ها

• کشاورزی هوشمند
• سرایان
• تولید زعفران
• تغییر اقلیم